مرگ مانند ماهی لیز است. نمی توان مرگ را در دست گرفت و چشم در چشم نگریست و خواند. رنج اما مثل خار می ماند، می توان نگهش داشت و نگاهش کرد و سوال پیچش کرد و در آغوشش فشرد. رنج، از مرگ و از ترس، بدپیله تر است. از این رو پاسخی که یک فلسفه(اعم از منسوب به آسمان یا زمین) به مساله ی رنج می‌دهد، مهم تراست از پاسخ آن مکتب به مساله  مبدا و معاد!!

بسیاری از مکاتب شبیه لباس مهمانی هستند، بدرد جشن و شادخواری و جلسات مناظره می خورند، با دوبار نشستن و برخاستن پاره می شوند.

در موسم گل و در جمع دوستان و در زمان صلح، “از کجا آمده ام، آمدنم بهر چه بود”، البته سوال جالب و عمیقی است اما یک دندان درد، یک دل پیچه، مرگ یک عزیز، ظلم یک قوی دست، یورش یک داعش، پرسش های زمان صلح را بی اهمیت می کند. پیش از آن که برهان نظمت را دیده باشم، بگو این درد را چگونه معنا کنم؟

اگر فلسفه های “بَزم” را از فهرست معانی محتمل برای زندگی انسان خط بزنیم، چند تایی می ماند:

از شرق دور “بودا” …
از غرب دور “فلسفه رَواقی” و آیین “عیسای مصلوب” …
از ایران آیین “حسین شهید” و پیش از آن داستان جمشید و ایرج و سیاوش و سهراب و اسفندیار…

بر مردم رنجور، فرستادگانی از جنس رنج می باید…سلسله ای از شهریاران شهید…

زندگی را در برهنه ترین حالت نمی توان آذین بست. باید برای روبرو شدن با تشنگی و خون و خفقان و خیانت و آتش و صلیب چاره جست.

از این روست که منزلت این معانی تنها در زمان اصابت آشوب و آشفتگی ودرد روشن می شود. وقتی راهها و قانون رُم از میان رفت، مثال مسیحی “چوپان و گله رمیده” معنا یافت…

سرزمینهای بلاخیز به آیین رنجشان دلبسته تراند اما آسیابِ تاریخ، استخوان همه اقلیم ها را به نوبت خُرد خواهد کرد، از این رو هیچ ملتی، از داشتن یک دست “لباس رزم” بی نیاز نیست.

سخت است بر جریده  عالم دوام ملتی، که نداند چگونه از پارچه  سیاه تاریخ، جامه ای درخور ِپرسشهای دردآور بدوزد.

ایمان فانی

#پیوستگی_تاریخی