هوش عاطفی چیست؟

هوش را معمولاً به صورت عام می‌شناسیم و با مفهوم هوش عاطفی کمتر آشنایی داریم. هوش عاطفی مادرزادی است یا اکتسابی؟ چگونه می‌توان آن را بهبود داد و چرا باید این کار را کرد؟این ویدیوی مدرسه زندگی آلن دوباتن توضیح می‌دهد.

لینک موسسه مدرسه زندگی THE SCHOOL OF LIFE

هوش عاطفی کیفیتی است که ما را قادر می‌سازد با صبر و بینش و خلاقیت با مشکلات روابط عاطفی خودمان و اطرافیانمان روبرو شویم. شاید عبارت هوش عاطفی عجیب به نظر بیاید. عادت کرده‌ایم که هوش را چیزی کلی بدانیم، بدون تفکیک و تمایز بین انواع هوش. بنابراین ارزش این نوع متمایز از هوش را نمی‌دانیم و آن را در جایگاه شایسته‌ای قرار نداده‌ایم.

هر نوع هوش نشان توانایی راهبردی در زمینۀ یک دسته از چالش‌هاست: هوش ریاضی، هوش زبانی، هوش فنی، هوش اقتصادی. گاه دربارۀ کسی می‌گوییم باهوش است ولی اضافه می‌کنیم که در زندگی شخصی‌اش خرابکاری کرده است. یا به پول رسیده ولی بی‌قرار و غمگین است. یا قدرت دارد ولی تحمل و تخیل ندارد. در حقیقت در تمام این موارد به نبود چیزی اشاره می‌کنیم که می‌توان به آن گفت هوش عاطفی.

در زندگی اجتماعی وقتی هوش عاطفی را حس می‌کنیم که فردی مراقب و متوجه خلق‌وخوی دیگران باشد. و آمادۀ درک چیزهای عجیبی باشد که در روحیۀ این آدم‌ها در زیر سطح اتفاق می‌افتد. هوش عاطفی نقش تفسیر خیرخواهانه و مهربانانه را به رسمیت می‌شناسد. می‌داند یک حملۀ خشم آنی ممکن است درخواست کمکی باشد در لباس مبدل. یک پرخاش سیاسی ممکن است عاملش قند خون پایین باشد. یا پشت یک خوشحالی تصنعی شاید حسرت‌های انکارشده باشد.

در ارتباط با خودمان، هوش عاطفی در اعتماد نکردن به عواطف خودش را نشان می‌دهد: عشق، شهوت، خشم، حسادت، اضطراب و بلندپروازی شغلی. آدم‌های باهوش از نظر عاطفی به اولین تکانه‌هایشان و احساساتشان اعتماد نمی‌کنند. می‌دانند که نفرت می‌تواند نقاب عشق باشد. خشم ممکن است پوشش غم باشد و اینکه می‌توانیم دربارۀ آدم‌ها و چیزهایی که در زندگی می‌خواهیم خطاهای جدی و پرهزینه‌ای بکنیم.

هوش عاطفی تمایز قائل می‌شود بین آن‌ها که با شکست خرد می‌شوند و آن‌ها که بلدند از مشکلات با غمِ عاقلانه استقبال کنند. انسان باهوش از نظر عاطفی به نقش بدبینی حساب‌شده در حساب و کتاب کلی زندگی خوب، اعتقاد دارد. هوش عاطفی یک استعداد مادرزاد نیست. حاصل آموزش است. مخصوصاً در اینکه چطور خودمان را تفسیر می‌کنیم، عواطفمان از کجا می‌آیند، کودکی چه اثری روی ما داشته، ترس‌ها و آرزوهایمان را چطور ارزیابی می‌کنیم.

در آرمانشهر به‌طور معمول هوش عاطفی از سن پایین آموزش داده می‌شود، قبل از اینکه اشتباهات زیاد بشوند. ازآنجاکه تا حالا آموزش عاطفی را جدی نگرفته‌ایم، گونۀ ما مدام از نظر تکنیکی پیشرفت کرده ولی خِردش از روزهای آغازین بیشتر نشده است. حاصلش فاجعه بوده است؛ تبدیل شده به میمونی مسلح به بمب اتم.

به نظر می‌آید سرنوشت تمدن بستگی به ظرفیتمان دارد برای مسلط شدن به سازوکارهای هوش عاطفی قبل از اینکه دیر بشود. آموزش عاطفی خیلی از آموزش رسمی فعلی فراتر می‌رود. هرچند به‌طور ایدئال شامل دوره‌های تخصصی در مدرسه و دانشگاه می‌شود، آموزش عاطفی فراتر از دروس مدرسه است و نباید در بیست‌ویک سالگی قطع شود.

وسیلۀ اصلی انتقال هوش عاطفی فرهنگ است از والاترین تا عوامانه‌ترین سطح. فرهنگ جایی است که می‌تواند جذب خِرد را به آداب و رسوم گره بزند و مدام تشویق کند. درس‌های فرهنگ ممکن است در قالب نمایش تراژدی یا یک سریال یا موسیقی یا رمان یا یک اثر معماری یا کلیپ آموزشی ارائه شود. می‌توان کل دستگاه فرهنگ را سازوکار ظریفی تصور کرد که طراحی شده است تا ما را به هوش عاطفی بیشتری برساند. گونۀ انسان پیشرفت نمی‌کند، حتی با فناوری برای خودش دردسرهای بزرگ‌تری خلق می‌کند، مگر اینکه چالش‌ها و فرصت‌های آموزش مناسب هوش عاطفی را پذیرا شود. هوش فناوری البته خیلی خوب است. کمک کرده است طبیعت را رام کنیم و به این سیاره فاتح شویم. ولی آیندۀ بهترِ انسان بستگی دارد به تسلط بر اصول هوش عاطفی و آموزش این اصول به نوع بشر، تا هنوز دیر نشده است.

ترجمه: دکتر ایمان فانی

ویراستار: الهام نوبخت

آیا می‌توان به احساسات اعتماد کرد؟