اگه تو بچگی با کف-صابون حباب درست کرده باشین، می دونین حباب چه چیز لطیف و شگفت انگیزیه.

ولی تنها شباهت اون حباب به حباب بازار بورس، عمر کوتاهشه.

حباب در بازار وقتی بوجود میاد که روانشناسی جمعی، ارزش واقعی یک کالا رو در آینده بالاتر از حد معمول تخمین بزنه و سیستمهای کنترل و نظارت بر بازار نتونن مهارش کنن.

جو روانی بازار رو با دو شاخص حرص و ترس ارزیابی می کنن. معمولا زمانی حباب درست میشه که حرص و آز و خوش بینی غیر واقع بینانه بازار رو پیش می بره. سقوط بازار در شرایط ترس اتفاق می افته.

مشهور ترین حباب، جنون لاله هلندی بود که در اون قیمت یک پیاز لاله به قیمت یه خونه رسید. این حباب در فوریه 1637 ترکید.

حباب مشهور زمان ما بیت کوین بود که در دسامبر 2017 به بیست هزار دلار رسید. ممکنه فکر کنیم تشخیص حباب راحته. ولی در نگاه گذشته نگر اینطور به نظر میاد. در اوج شرایط حباب، هر بار آدما توجیهات پیچیده ای خلق می کنن که این افزایش قیمت ابدیه و دلیل محکمه پسند داره. که این یکی دیگه، حباب نیست.

یه اصل کلی تو بازار بورس اینه که وقتی همه فروشنده ان، تو بخر. وقتی همه میخرن، تو بفروش. گفتنش البته راحته ولی شنا کردن خلاف جهت آب زیاد هم آسون نیست.

داستان ماسک و دستمال توالت در جریان اپیدمی کورونا ویروس نشون داد که قیمتهای نجومی اغلب حاصل ترس اند و نه الزاما حرص و آز.

در واقع توی هر حرصی ترس هم هست. ترس عقب افتادن از جماعت. Fear of Missing Out

کلا ترس از قدیمی ترین عملکردای سیستم عصبی موجود زنده است که مراکز مغزی اش در انسان با خزندگان ابتدایی فرق زیادی نداره.

اما قیمت واقعی شاخص ها و کالاها چقدره؟ اصلا کالاها چیزی بنام قیمت ذاتی دارن؟ جواب فلسفی و روانشناختی اش اینه که نه ارزش ذاتی ندارن. انسان تو ساده ترین حالت فقط به غذا، سرپناه، سلامت و امنیت نیاز داره.

ولی شیطان در جزییات همین چهار نیاز اساسی خوابیده.

جواب اقتصادی اش اینه که قیمت رو تعادل عرضه و تقاضا تعیین می کنه و البته نظام نظارتی و اهرمهای کنترل بازار.

اینجا هم شیطان تو جزییاته.

بطور کلی باید اینو بدونیم که روانشناسی جمعی حرص و ترس چه نقش عظیمی  تو اقتصاد بازی می کنن و شنا کردن در خلاف جهت آب، اراده، اطلاعات و شخصیت قوی لازم داره.

تهیه شده در مدرسه زندگی فارسی