نورپردازی سینمای استنلی کوبریک

خرید ویدیوی وبینار ” نوروساینس خنده و کمدی، از رواندرمانی تا مارکتینگ”

‫تماشای فیلم‌های کوبریک ‫تجربه‌ای متفاوت با فیلم‌های دیگر ا‌ست. کوبریک، ‫به‌عنوان یک کارگردان، مجموعه‌ای ‫از تکنیک‌ها و ابزارها را در اختیار داشت که استفاده فراوانی از آن‌ها می‌کرد. ‫ این تکنیک‌ها در تمام آثار کوبریک وجود دارند؛ ‫همچون: قاب‌بندی متقارن، ‫پلان‌های ترکینگ ‫(تعقیب سوژه با دوربین)، ‫استفاده از زوم ‫و حتی نگاه تکرارشوندۀ کاراکترها ‫که به آن «نگاه خیرۀ کوبریکی» هم می‌گویند. ‫اما در این ویدیو می‌خواهم در مورد جزئی ‫از سبک سینمای کوبریک صحبت کنم ‫که معمولاً زمانی که در مورد فیلم‌های کوبریک صحبت می‌شود به آن اشاره‌ای نمی‌شود: ‫نورپردازی عمل‌گرا.

‫نورپردازی عمل‌گرا یعنی شکلی از منابع نوری ‫که عملاً داخل قاب دیده می‌شوند، ‫ولی همچنان کاربرد روشن کردن را نیز بر عهده دارند و می‌تواند شامل لامپ‌های معمولی، چراغ‌های رشته‌ای، ‫شمع‌ها و نور چراغ ماشین ‫یا هر نوع وسیله‌ای در صحنه باشد ‫که از خود نور منتشر می‌کند. ‫وسایل بی‌شماری برای این نوع نورپردازی وجود دارد.

‫کوبریک اولین کارگردانی نیست که از نورپردازی عمل‌گرا ‫در فیلم‌های خودش بهره برده، ‫ولی به نظرم کوبریک به محبوب کردن این نوع از زیباشناسی کمک کرده است. ‫تا آن زمان، روش استاندارد نورپردازی ‫در عصر طلایی هالیوود (1910 تا 1960) ‫سیستم نورپردازی سه نقطه‌ای بوده ‫است که به تکنیک‌های صحنه و عکاسی برمی‌گردد. ‫در این سیستم، سوژه بین سه نور قرار می‌گیرد ‫که این نورها خارج از قاب دوربین قرار دارند. ‫یکی از این نورها «نور کلیدی» نامیده می‌شود که معمولا ً‫روشن‌تر از بقیه‌ است و مستقیما ًروی سوژه انداخته می‌شود. ‫نور پرکننده (فیلر) نیز سوژه را ‫روشن می‌کند، اما معمولاً با زاویه و از کنار این کار را انجام می‌دهد و ‫ هدفش کاهش سایه‌های شدیدی است ‫که توسط نور کلیدی ایجاد شده است. نور سوم نیز نور بک (عقب) است ‫که پشت سوژه رو روشن می‌کند؛ با این هدف که سوژه را ‫از پس‌زمینه جدا کند.

‫حال سؤال این است که چرا این روش نورپردازی ‫در صنعت سینما تا این حد رواج داشته است؟

‫بیایید صحنه‌ای از فیلم «داستان فیلادلفیا» ‫اثر جرج کیوکر را ببینیم. ‫ستاره‌های فیلم، کاترین هپبورن و جیمی استوارت، ‫در نوری زیبا و با حسی مشابه بهشت غوطه‌ورند که زیبایی این بازیگران را برجسته ‫و محیط پیرامونی آن‌ها را هم روشن می‌کند، اما با نگاه دقیق‌تر متوجه می‌شویم که این نورپردازی اصلاً طبیعی نیست. ‫روی صورت ستاره‌های فیلم ‫هیچ سایه‌ای وجود ندارد. از نورهای اضافه و خارج از قاب دوربین استفاده شده است تا چشم‌ها و لباس بازیگران برق بزند، ‫اما در فضای داستان منبع نور کجاست؟ ‫از دیدگاه مخاطبان، ‫ما هیچ منبع نوری در نمای واید نمی‌بینیم. ‫لامپ یا چراغ‌های رشته‌ای در قاب دیده نمی‌شود، ‫پس این نور لابد از ماه می‌آید ‫که بالای سر شخصیت‌ها قرار دارد، ‫ولی این هم مشخص نمی‌کند که چطور این دو شخصیت به ‫شکلی بی‌نقص روشن هستند؛ ‫حتی وقتی که در جهات متفاوتی قرار می‌گیرند. در اینجا‫ چیزی باید در سایه وجود داشته باشد، ‫این حالت طبیعی نیست، نوعی بی‌نقصی و کمال کاذب در این تصویر وجود دارد. ‫از اوایل دهه 1960 دوران کلاسیک هالیوود ‫به تدریج به پایان می‌رسد و ‫نسل جدید فیلمسازان در پی خروج از استودیوهای فیلمسازی بودند تا بتوانند حدی از واقع‌گرایی را به فیلم‌های خود بیافزایند.

‫کوبریک به خاطر استفاده پردردسر و گاه وسواسی از واقع‌گرایی در فیلم‌هایش شهرت داشت. ‫بیایید این حقیقت را فراموش کنیم که کوبریک ‫در اواخر عمرش، آنقدر از ترک انگلیس متنفر بود ‫که ویتنامِ «غلاف تمام فلزی» ‫و شهر نیویورکِ «چشمان باز بسته» را در نزدیک لندن بازسازی کرد.

‫دلایل بی‌شماری برای استفاده از نورپردازی عمل‌گرا وجود دارد. ‫در فیلم «بری لیندون» نورپردازی فضاهای داخلی ‫فقط با استفاده از شمع، از نظر تاریخی صحیح و دقیق است ‫و کمک می‌کند تا مخاطبان ‫واقعی بودن فیلم را بپذیرند. ‫اگر نورپردازی غیرقابل باور باشد، حواس مخاطبان را ‫پرت می‌کند و باورپذیری داستان برایش کمتر می‌شود.

‫این صحنه‌ای از فیلم «کشتن» است. اینجا نورپردازی با نمونه‌ای که از فیلم «داستان فیلادلفیا» دیدیم ‫و همه جا روشن بود، کاملاً متفاوت است. هیچ چیزی در این صحنه فریبنده یا رمانتیک نیست، ‫بلکه شوم و تنگناهراسانه‌ است. ‫دقت کنید که حتی بعضی از بازیگران ‫در تاریکی پس‌زمینه ناپدید می‌شوند.

‫در فیلم «چشمان باز بسته» کوبریک با استفاده از نورپردازی عمل‌گرا ‫که در تمام صحنه پخش شده است، ‫مکان را به ما معرفی می‌کند و ‫باعث شناخت مکانی در این صحنه می‌شود. ‫این نوع نورپردازی عمق ایجاد می کند و فعالیت‌های پیش‌زمینه را ‫از فعالیت‌های پس‌زمینه جدا می‌کند. ‫وضوح بالایی هم وجود دارد که باعث می‌شود مخاطبان ‫بتوانند بلافاصله اطلاعات بسیاری در مورد صحنه کسب کنند.

‫امروزه استفاده از نورپردازی عمل‌گرا بین کارگردان‌ها ‫و مدیران فیلمبرداری بسیار معمول شده است. ‫این مسئله تا حد زیادی ‫به لطف آثار کارگردان‌هایی مثل استنلی کوبریک است ‫که در برابر لنزهای رمانتیک و به رنگ رز ‫دوران کلاسیک هالیوود سرکشی کردند که جهان را به شکلی نشان می‌دادند ‫که شاید در آرزوها و خیالات ما بود. آن‌ها در مقابل جهان را با تمام تاریکی‌ها و سایه‌هایش ‫به تصویر کشیدند که در واقع هم به همین شکل است.

‫ترجمه شده در مدرسه زندگی فارسی

برگرفته از کانال یوتیوب  Entertain The Elk

خرید ویدیوی وبینار ” نوروساینس خنده و کمدی، از رواندرمانی تا مارکتینگ”