فلسفه معاشرت و گپهای روزمره

بعضی از ما اهل دید و بازدید و معاشرت نیستیم. این ویدیو از مدرسه زندگی آلن دوباتن با دید تازه‌ای به گپ و گفتهای روزمره و فلسفه معاشرتهای رسمی و روزمره می‌پردازد.

لینک موسسه THE SCHOOL OF LIFE

معذب شدن هنگام دید و بازدیدهای اجتماعی اغلب ریشه در چیزی دارد که شاید خودبزرگ‌بینانه به نظر بیاید؛ نفرت از گپ زدن‌های سطحی. از مهمانی رفتن وحشت می‌کنیم، چون می‌دانیم ممکن است در کنجی گیر بیفتیم و مجبور شویم دربارۀ هوا، پارکینیگ، ترافیک و «تعطیلات خود را چگونه گذراندید» حرف بزنیم، در حالی که مباحث عمیق‌تر و مهم‌تری وجود دارد مثل آیندۀ بشریت، سرنوشت ملت، یا حال و هوای سودایی قلبمان.

از مهمانی بدمان می‌آید چون به اسم معاشرت و گپ زدن آدم را در وراجی‌های بی‌حاصل و غیرصادقانه گیر می‌اندازند. حس تنهایی‌ای ایجاد می‌کنند که از ماندن کنج خانه بدتر است. اما شاید فلسفۀ گپ زدن‌های روزمره را بد فهمیده‌ایم و شاید بشود از آن کنج بی‌روح و خفه درآمد.

گپ‌های روزمره فلسفۀ شریفی دارند. طراحی شده‌اند تا از جریحه‌دار شدن احساسات جلوگیری کنند. اطلاعات زیادی به آدم می‌دهند تا با آن‌ها فضای ذهنی مخاطب را محک بزنیم و ببینیم دربارۀ چه موضوعات عمیق‌تری می‌شود در عین امن و عافیت صحبت کرد.

شوپنهاور فیلسوف آلمانی، به تلخی یادآوری می‌کند به غریبه‌ها که می‌رسی، همیشه فرض کن یک قدم بیشتر فاصله ندارند با برداشتن اولین آلت قتاله و کشتن خودشان. چند دقیقه گپ روتین و کلیشه‌ای به ما می‌گوید واقعاً با که طرف هستیم. فرصت می‌دهد چرخ طیارۀ صمیمیت باز بشود تا بعد بتوانیم با خیال راحت فرود بیاییم. به علاوه، نفرت سفت و سخت از گپ‌های روزمره این را نادیده می‌گیرد که عمق بحث بستگی به موضوع بحث ندارد. می‌شود دربارۀ مرگ صحبت کرد اما خیلی سبک و پیش پا افتاده. می‌شود دربارۀ هوا صحبت کرد اما سنگین و عمیق.

یک ذهنِ ژرف‌اندیش در زمین بازی بچه‌ها هم به راحتی هزارتوی پیچیدۀ فلسفی جولان می‌دهد. خودخواهی تأثرانگیزی است که بحثی را به این بهانه کنار بگذاریم که هرگز در محافل روشنفکرها و تحصیل‌کرده‌ها طرح نشده است. باید از هنرمندان بی‌شماری الهام گرفت که آثارشان را حول محور موضوعاتی جزئی شبیه گپ زدن قرار دادند.

در دهۀ 1820 نقاش انگلیسی جان کانستِبِل، 50 طرح زد از ابرهای همستد هیث در لندن. چرا که در این نمایش آسمانی، زیبایی و پیچیدگی و تغییرپذیری فوق‌العاده‌ای دیده بود. با ذهنی به همان اندازه باز، در آخر قرن نوزده نقاش فرانسوی پل سزان، زیبایی سیب‌ها را سوژه کرد و ده‌ها طرح بی‌ادعا از سیب‌های در سبدها و روی طاقچه‌ها کشید.

مکتب بودا به ما می‌گوید برای آن‌هایی که هوش تماشا داشته باشند، همۀ هستی را می‌شود در یک دانۀ شن دید. پس اگر دعوت شدید تا در یک گپ معمولی عظیم‌ترین مضامین را کشف کنید، احساس توهین نکنید. مکالمۀ توأم با مهارت یعنی اصرار نکنید که شرایط آب و هوا و ترافیک و داستان تعطیلات ذاتاً موضوعات گفتگوی بی‌ارزشی هستند. آدم ماهر می‌داند که حس مخاطب در یک بعدازظهر بارانی شاید جاده‌ای باشد که به روحش می‌رسد. یا تجربه‌شان در پارک ماشین، نشانه‌هایی از موضعشان نسبت به قدرت سیاسی به ما بدهد یا رابطه‌شان با والدین.

آدم باهوش از کار کردن با مواد خام ارزان باکی ندارد. با هر مصالحی دم دست باشد کنار می‌آید. ترس از گپ روزمره از یک نگرانی قابل درک ناشی می‌شود که ریشه در کودکی دارد. این ترس که نمی‌توانیم جریان مکالمه را در دست بگیریم و قربانی مشغولیت فکری دیگران با مسائل بی‌ارزش و حقیر می‌شویم. فکر کرده‌ایم مکالمه یک چیز طبیعی و ذاتی است که «برای» ما اتفاق می‌افتد ولی نمی‌تواند «توسط» ما شکل بگیرد. فکر کرده‌ایم ممکن است گاهی خیلی جذاب باشد و گاهی هم کفرمان را درآورد ولی نتیجه دست ما نیست. حس می‌کنیم وقتی کسی چیزی می‌گوید حتماً باید شبیه خودش جواب بدهیم؛ اگر دربارۀ مسابقۀ گلف چیزی گفتند، شما هم باید چیزی در آن زمینه بگویید. اگر راجع به سوء تفاهم پذیرش هتل حرف زدند، شما هم باید یک خال مشابه رو کنید.

اما حقیقت این است که دست ما در مکالمه خیلی بازتر از این‌هاست. همیشه اختیار داریم که سؤال‌های صمیمانه‌تر یا عمیق‌تری بپرسیم. می‌توان مطمئن بود که عدۀ کمی از ما اصرار دارند در سطح بمانند. مشکل این است که نمی‌دانیم چطور به عمق برویم. حتی کسی که الان با طول و تفصیل دارد دربارۀ ناهار هواپیما حرف می‌زند هم قطعاً شکست عشقی و ناامیدی و مشکل با والدین و گیجی در مسیر زندگی را تجربه کرده است و بسیار مشتاق‌تر است که دیگر دربارۀ بیسکویت وراجی نکند و به جای آن حرف دلش را بزند. متخصص مکالمه از گپ‌ها و تعارفات روزمره و چسبیدن آدم‌ها به این بحث‌ها نمی‌ترسد. می‌داند که مضامین جزئی فقط قدم اول هستند و این کاملاً قابل درک است و نباید برای او عجیب باشد؛ تا به صداقت و صمیمیتی برسد که همۀ ما در دل آرزویش را داریم.

ترجمه: دکتر ایمان فانی

ویراستار: الهام نوبخت

سایر ویدیوهای ما درباره تنهایی

رنج تنهایی و فلسفه تکاملی آن

درباره درونگرایی و گوشه‌گیری

آیا ادمهای باهوش تنهاترند؟