روانشناسی خودشیفتگی

این ویدیو به معرفی خودشیفتگی، ریشه‌های آن، سیر آن در دهه‌های اخیر و اختلال شخصیت خودشیفته می‌پردازد.

مدتها پیش از اولین سلفی در یونان و رم باستان داستانی داشتند درباره کسی که کمی زیادی در قید تصویر خودش بود؛ در یک روایت نارسیس پسر خوش قیافه‌ای بود که به دنبال عشق دنیا را می گشت . بعد از این که دست رد به سینه یکی از پریان زد که اسمش اکو بود ، چشمش به بارتاب تصویر خودش در یک نهر آب افتاد و عاشقش شد و چون نتوانست دل بکند، غرق شد. در جایی که نشسته و غرق شده بود گلی در آمد که ما به آن می‌گوییم گل نرگس یا نارسیسوس.

این اسطوره اندیشه بنیادی نارسیسیزم یا خودشیفتگی را خلاصه می کند؛ مشغولیت ذهنی بیش از حد و اغلب مخرب با خویشتن

ولی این صرفا یک تیپ شخصیتی نیست که در مجله های خودیاری به چشم بیاید. بلکه مجموعه ای از صفات شخصیتی است که روانشناسان طبقه بندی و مطالعه می کنند. تعریف روانشناختی خودشیفتگی یک تصویر ذهنی فرد از خود است که اغراق آمیز و خود بزرگ بینانه باشد. خود شیفته ها کم و بیش فکر می کنند خوش قیافه تر، باهوش‌تر و مهم تر از دیگران هستند و اینکه استحقاق دریافت خدمات و توجهات خاص را دارند.

روانشناسان دو نوع خودشیفتگی را به عنوان صفات شخصیتی شناسایی کردند؛ خودبزرگ بین و آسیب‌پذیر

علاوه بر آن چیزی داریم بنام اختلال شخصیت خودشیفته؛ شکل شدیدتر خودشیفتگی که بعدا به آن می‌پردازیم. خودشیفتگی با خودبزرگ بینی، آشنا ترین حالت قضیه است که با برونگرایی، شخصیت غالب یا مایل به سلطه و توجه طلبی خود را نشان می دهد. خودشیفته های خودبزرگ بین بدنبال توجه و قدرت‌اند گاهی سیاستمدار، سلبریتی، یا پیشقراولان فرهنگی می‌شوند . البته هر کسی که بدنبال این موقعیتها می‌رود خودشیفته نیست.

بسیاری با اهداف مثبت این کارها را می کنند مثل رسیدن به حداکثر پتانسیلشان یا کمک کردن به بهبود زندگی مردم ولی خودشیفته ها بخاطر جایگاه و کسب توجه به دنبال قدرت می‌روند. از طرف دیگر خودشیفته های آسیب پذیر ممکن است ساکت و محافظه کار باشند، یک حس قوی استحقاق و حق بجانبی دارند ولی براحتی احساس تهدید و تحقیر می کنند. در هر دو حالت خودشیفتگی، وجه منفی و تاریک در دراز مدت خودش را نشان می‌دهد.

خودشیفته‌ها معمولا خودخواهانه رفتار می کنند بنابراین ممکن است تصمیمات خطرناک یا غیراخلاقی بگیرند. همسران خودشیفته ممکن است صداقت نداشته باشند یا وفادار نباشند. وقتی تصویر مثبت رویایی شان به چالش کشیده بشود ممکن است غضبناک و تهاجمی بشوند. مثل یک بیماری است که در آن فرد بیمار خیلی حال خوبی دارد اما اطرافیانش رنج می‌کشند.

در حالت شدید و نهایی این رفتار به عنوان یک اختلال روانشناختی طبقه بندی می‌شود: اختلال شخصیت خود شیفته

یک تا دو درصد جامعه درگیرش هستند، بیشتر در مردان. همچنین این تشخیص فقط مخصوص بزرگسالان است. بچه ها ممکن است خیلی خود محور باشند ولی این می تواند بخشی از روند طبیعی رشد و نمو باشد.

ویراست پنجم دستورالعمل تشخیصی و آماری انجمن روانپزشکان آمریکا، چندین صفت را در ارتباط با اختلال شخصیت خود شیفته توصیف می کند: نگاه خودبزرگ بینانه شخص به خودش، مشکلات در برقراری همدلی، حس حق بجانبی و استحقاق و نیاز به توجه و تحسین

چیزی که اینها را از صفت تبدیل به اختلال شخصیت می کند این است که این صفات بر جنبه های مختلف زندگی فرد حاکم می‌شوند و مشکلات جدی درست می کنند. تصور کنید بجای مراقبت و خدمت به همسر و بچه هایتان، از آنها بعنوان منبع توجه و تحسین استفاده کنید. یا تصور کنید کسی بجای این که دنبال بازخورد سازنده در مورد عملکردش باشد به همه کسانی که می‌خواهند کمکش کنند بگوید شما اشتباه می کنید.

اما چه چیزی باعث خودشیفتگی می‌شود؟ مطالعات دوقلوها حکایت از یک مولفه وراثتی دارد هر چند نمی دانیم کدام ژنها درگیر هستند ولی محیط هم موثر است. والدینی که از فرزندانشان بت میسازند می توانند خودشیفتگی توام با خودبزرگ بینی را ایجاد کنند و والدین سرد و سلطه جو و کنترل گر می توانند در خودشیفتگی توام با آسیب پذیری نقش داشته باشند. علاوه بر آن خودشیفتگی در فرهنگهایی که ارزشهای فردگرایانه و تبلیغاتی دارند بیشتر دیده می‌شود.

بطور مثال در ایالات متحده خودشیفتگی بعنوان یک صفت از دهه ۱۹۷۰ دایما افزایش پیدا کرده است. علتش این است که تمرکز بر جمع و اجتماع در دهه ۶۰ میلادی جای خودش را داد به جنبش عزت نفس و افزایش ماده گرایی و در سالهای اخیر، شبکه های اجتماعی امکانات تبلیغات شخصی را چندین برابر کردند. هر چند باید خاطرنشان کرد شواهدی وجود ندارد که شبکه های اجتماعی باعث خودشیفتگی بشوند، شبکه های اجتماعی به خودشیفته ها وسیله ای می‌دهند که جایگاه اجتماعی و توجه بدست بیاورند.

اما آیا خودشیفته ها می توانند صفات منفی شان را بهبود بدهند؟

بله، هر چیزی که خودنگری صادقانه و توجه به دیگران را  ترویج و تقویت کند، مثل رواندرمانی یا تمرین شفقت و مهربانی با دیگران، می تواند کمک کند. مشکل اینجاست که افراد با اختلال شخصیت خود شیفته برایشان مشکل است که روی بهبود خودشان کار کنند. برای خود شیفته، خود نگری بدون خودستایی و چاپلوسی کار سختی است.

ترجمه: دکتر ایمان فانی

برای خرید ویدیوی وبینار مدیریت روابط با فرد خودشیفته اینجا را کلیک کنید