خرخر و آپنه انسدادی حین خواب

این ویدیو به خرخر کردن، توصیف پزشکی آن یعنی آپنۀ انسدادی حین خواب، عادت‌ها، عوارض ذهنی و جسمی و درمان‌های احتمالی آن می‌پردازد.

منبع: کانال یوتیوب تد

خرخر و آپنۀ انسدادی

یک ماسک چرمی که دهان را با آن می‌بندند. یک توپ جنگی که به یونیفورم یک سرباز دوخته شده است و ماشینی که ناگهان شوک الکتریکی می‌دهد. این وسایل قدیمی همه ابزار درمان‌هایی تجربی بودند برای مشکلی که بشر هزاران سال با آن درگیر بوده است؛ خرخر کردن. ممکن است بی‌ضرر به نظر آید ولی خرخر ممکن است علامت مشکل جدی‌تری باشد.

دقیقاً چه چیز باعث خرخر می‌شود و خرخر چه موقع مشکل‌ساز است؟ خرخر ممکن است از صدایی شبیه به میوی گربه تا صدای اره‌برقی باشد. اما به هر حال همۀ خرخرها از راه‌های تنفسی می‌آیند که آستری از بافت نرم دارند. در طول خواب، عضلات اطراف این بافت‌ها شل می‌شوند و راه هوایی روی هم جمع می‌شود. عواملی مثل احتقان بینی، ویژگی‌های آناتومی و ریخت‌شناسی افراد و وضعیتی که فرد در آن خوابیده است، می‌توانند راه هوایی را بیشتر تنگ کنند و خرخر ایجاد کنند یا آن را بدتر کنند. هر چه مسیر هوایی باریک‌تر شود جریان هوا فشار بیشتری پیدا می‌کند و آن بافت‌های شل‌شده بیشتر می‌لرزند و صدا ایجاد می‌کنند.

اغلب ما در مقاطعی از زندگی در خواب خرخر می‌کنیم ولی خرخر بلندِ مزمن علامت اختلالی است به نام آپنه یا قطع نفس انسدادی حین خواب. یک‌چهارم بزرگسالان درگیر این مشکل‌اند ولی تخمین زده می‌شود که هشتاد درصد افراد مشکل‌دار از مشکلشان اطلاع ندارند. این مسئله به ویژه دردسرساز است چون آپنۀ انسدادی می‌تواند منجر به عوارض جدی قلبی عروقی شود.

آپنه یا قطع نفسِ انسدادی معمولاً در اثر مسدود شدن راه هوایی است و نشانه‌اش توقف نفس در طول خواب است. یک نوع آپنۀ دیگر هم داریم به نام قطع نفس مرکزی و در آن مغز موقتاً فرمان دم و بازدم نمی‌دهد. این حالت در بزرگسالان زیاد شایع نیست و خرخر علامت بارز این نوع آپنه نیست ولی فرد ممکن است قطع نفس مرکزی و انسدادی را با هم داشته باشد. اگر شما قطع نفس انسدادی داشته باشید شاید قطع نفس ده ثانیه یا بیشتر طول بکشد تا از خواب بپرید و نفس بکشید. گاهی متوجه نمی‌شوید دلیل بیداری قطع نفس بوده است. در این حالت ممکن است شرایطی مثل خفه شدن یا صدایی شبیه به فین کردن ایجاد شود. این ممکن است پنج بار در ساعت اتفاق بیفتد هرچند در موارد شدید حتی بیش از سی بار در ساعت قطع نفس داریم. این یک مشکل جدی است چون بافت‌ها دیگر خوب اکسیژن دریافت نمی‌کنند. وقتی بدن دوره‌های کاهش اکسیژن را تجربه می‌کند، هورمون‌های استرس ترشح می‌شوند و عروق منقبض می‌شوند تا همان یک ذره خونِ اکسیژن‌دار به بافت‌ها برسد. با انقباض عروق فشار خون بالا می‌رود و کار اضافی روی دوش قلب گذاشته می‌شود. به همین دلیل است که قطع نفس انسدادی را می‌شود با فشار خون و سایر مشکلات قلب و عروق مرتبط کرد.

سختی تنفس و استراحت کم‌کیفیت می‌تواند باعث سردرد، کاهش تمرکز و خستگی مزمن شود. اما چه چیزهایی افراد را در معرض خطر قطع نفس انسدادی قرار می‌دهد؟ ویژگی‌هایی چون زبان بزرگ‌تر، گردن کوتاه و کلفت و فک کوچک می‌تواند احتمال آن را بیشتر کند.

ریسک آپنه در افراد مسن بیشتر است. چون با بالا رفتن سن بافت‌های نرم شل می‌شوند و راه‌های هوایی بیشتر روی هم جمع و باریک می‌شوند. مصرف الکل قبل از خواب هم عضلات فک و گلو را بیشتر لخت و شل می‌کند. یکی از عوامل اصلی قطع نفس انسدادی، اضافه‌وزن است چون بافت چربی در گردن و زیر فک راه هوایی را تحت فشار می‌گذارد. محققان زیادی وزن کم کردن را یک راه‌حل آپنۀ انسدادی می‌دانند. تغییرات رفتاری مانند محدود کردن مصرف الکل پیش از خواب، بالا آوردن سر و اجتناب از طاقباز خوابیدن هم می‌تواند مفید باشد. در بعضی کارآزمایی‌های اولیه نشان داده شده که با قوی کردن عضلات دهان و گلو انواع خفیف‌تر آپنۀ انسدادی بهتر می‌شود. اما این رویکردها و ابزارهایی مثل قالب فک و دهان شاید همیشه کافی نباشد. آپنۀ انسدادی را می‌توان با دستگاه‌های سی‌پَپ هم درمان کرد که راه هوایی را با یک جریان ثابت هوای پرفشار باز نگه می‌دارند. پزشکان معمولاً تلاش می‌کنند قطع نفس حین خواب را با روش‌های غیرتهاجمی درمان کنند، مثلاً همین دستگاه‌های سی‌پَپ. اما اگر مؤثر نباشد شاید جراحی را در نظر بگیرند. خرخر شاید چیز خنده‌داری به نظر بیاید ولی انواع شدیدش ارزش بررسی توسط پزشک را دارد. هر چه باشد همه حق نفس کشیدن و خوابیدن دارند.

ترجمه: دکتر ایمان فانی

ویراستار: الهام نوبخت