در مدرسه زندگی فارسی با دوبله ویدیوهای آلن دو باتن تلاش کردهایم جایگزینی معقول و منطقی برای عقاید رمانتیک و خیالپردازانه درباره روانشناسی، عشق و ازدواج و کار و اقتصاد و غیره معرفی کنیم. اما در سطحی بالاتر، رمانتیسیزم و آرمانگرایی، نمودی فلسفی و سیاسی پیدا می کند که به برداشت ما از کشورمان و مناسباتش با دنیا و نتیجتا حس شکست و حقارت یا پیروزی و افتخار منتهی می شود. درست به این دلیل بعید است خوشبختی فردی بدون درک معقول و غیر رمانتیک از سیاست حاصل گردد.
درک رمانتیک از سیاست باعث می شود چنانچه مسیر سیاسی ملت با انتظارات ما مطابقت نداشته باشد، نسبت به مردم کشور کینه کنیم! مردم را بی سواد و خرافی و حقیر و لایق هر چه رخ می دهد بدانیم. بهانه هایی بتراشیم از این قبیل که به اندازه کافی کتاب نمی خوانند یا دزد و سفله و دون همت و وطن فروش و خائن اند. ممکن است به فرهنگ و دین ونژاد خود بدبین شویم. در شکل افراطی ممکن است برای ملتی آرزوی مرگ و تجزیه کنیم با این توهم که بازآرایی سیاسی، شرایط را به شکلی معجزه آسا تغییر دهد.
ترجمه تفکر رمانتیک در عرصه سیاست این بوده است که سرنوشت سیاسی ملتها را گروگان تصمیمات درست و نادرست رهبران در مقطعی خاص، یا حاصل نحله های دینی و فلسفی یا حتی بخت و اقبال تصور می کنیم، غافل از آن که دانشی وجود دارد به نام جغرافیای سیاسی که رفتار سیاسی ملتها را در بازه های زمانی طولانی و بدون توجه به مدل سیاسی و اقتصادیِ رسمی و اظهار شدۀ این کشورها یا نام رهبران آنها بررسی می کند. در دانش جغرافیای سیاسی واژهای که زیاد به گوش می خورد «ذهنیت ژئوپولیتیک یک کشور است»: به جای آنکه بر روحیات و تصمیمات یک رهبریا کلیشه های یک «ایسم» یا دوگانه استبداد و دموکراسی تمرکز کنیم، رفتار سیاسی یک ملت را با نگاه به فرصتها و تهدیدهای جغرافیایی در دراز مدت ارزیابی می کنیم.
اولین بار وقتی چهار سال پیش با دانش جغرافیای سیاسی آشنا شدم، از این حیرت کردم که رسانه ها تقریبا (هیچ رسانهای در هیچ کشوری) حرفی در این باره نمی زنند. حداکثرِ کنکاش درباره علت شناسی وقایع سیاسی، از منافع اقتصادی (نفت و گاز) و نظامی فراتر نمی رود. شبیه این است که در جهانِ پس از کشف میکروب و قوانین جاذبه، طوری زندگی کنیم که انگار این اکتشافات رخ نداده و به روی خودمان نیاوریم. چه چیزی باعث شده این دانش روشنگر به گفتمان عمومی راه پیدا نکند؟ اگر بخواهیم به تئوری توطئه متوسل نشویم، تنها دو دلیل برای آن می توانیم تصور کنیم:
1-اولین باری که واژه «جغرافیا» را با «جبر» پیوند زدند خیانت بزرگی به این علم کردند. آنهایی که خاورمیانه را «چاهک دنیا» اسم گذاشتهاند و واژه «جهان سوم» را بکار می برند، تلویحا دارند از جغرافیا برداشت جبرگرایانه می کنند. اما هیچ جغرافیایی فرصت مطلق یا تهدید مطلق نیست. البته اگر از ماهی انتظار داشته باشید که از درخت بالا برود، همواره ناامید می شوید! اما در این صورت مشکل از انتظار شماست نه از ماهی. درک علت پدیده ها باید منجر به آزادی بیشتر شود نه افسردگی و جبر. وقتی میکروب را کشف کردیم، نام «جبر میکروبیولوژیک» بر آن نگذاشتیم. نیوتون نام قوانین خود را «جبر ترمودینامیک» نگذاشت. جغرافیای ایران هم مانند هر کشور دیگری، مجموعهای از فرصتها و تهدیدها را می آفریند که انتظار بازی در خلاف جهت آن تنها به سرخوردگی و کینه منتهی می شود. قدم اول آن است که درک کنیم جغرافیا جبر نیست و هیچ کشوری شبیه کشور دیگر نیست حتی اگر همسایه باشند.
2-ادبیات، رسانهها، ژورنالیزم و مدارس فیلمسازی، رسماً آموزش می دهند که «داستان و روایت باید شخصی باشد تا مخاطب را جذب کند»: اگر در مورد جنگ جهانی فیلم می سازی و خبر تهیه می کنی، باید به خلقیات و عادات هیتلر و استالین و چرچیل و پوتین نقب بزنی. اگر تاریخ می نویسی، باید تحقیق کنی که زنِ سوگلی فلان سلطان که بوده است یا عقده و ترسهای کودکی فلان ژنرال در فلان نبرد چه بوده است. متاسفانه جغرافیای سیاسی به هیچ وجه شخصی نیست همان گونه که هیچ علمی شخصی نیست و بنابرابن در شکل خالص و بدون چاشنی، برای عده زیادی هیجان انگیز و قابل هضم نیست. وقایع جنگ جهانی به سلیقه چرچیل در انتخاب سیگار برگ یا روح هنرمند هیتلر هیچ ربطی نداشته است. اگر جای این افراد کسان دیگری می نشاندید، جنگ جهانی به احتمال بسیار قوی با چند سال پس و پیش اتفاق می افتاد و چه بسا به همین نتیجه می رسید. بیان این مساله عمیقاً باعث وحشت عده ای از دلبستگان علوم انسانی می شود.
وقتی حمله ملخها در فصلی از سال در یک جغرافیا و به دنبال بارندگی های وسیع و پیش بینی نشده اتفاق می افتد، هیچ کس این مساله را به درایت یا شقاوت سرکردۀ ملخها نسبت نمی دهد، نمی خواهد نام و زندگینامه او را بداند و با «ملخ اعظم» مصاحبه نمی کند. اما در مورد انسان اجازه چنین اظهار نظری به شما نمی دهند. انسان خود را تافته جدابافته از سرزمین و اقلیمی میداند که در آن زندگی می کند. دیرزمانی است که فلسفه از قلمروی زیست شناسی و فیزیک پا پس کشیده است اما هنوز در سیاست احساس راحتی می کند و جولان می دهد. البته فلسفه دلمشغولی جانهای متعالی و ابزار وسعت بخشیدن به افق دید است اما متاسفانه کمکی به درک سیاست عملی نمی کند. حتی اقتصاد تابعی از جغرافیاست و تحمیل یک مدل اقتصادی به جغرافیایی که آن را نمی پذیرد، بدترین شکل سوءتفاهم درباره سیاست است.
با نیت معرفی دانش جغرافیای سیاسی، دوبله سلسله ای از ویدیوها را شروع کردهام. ممکن است این دیدگاه در کسانی که با مطالعه فلسفه و اقتصاد به نظری سفت و صلب درباره سیاست رسیدهاند، باعث جبهه گیری می شود. کسانی می توانند برای این دانش جا باز کنند که بیشتر مشاهده کننده و مطالعه کننده تاریخ بودهاند تا قضاوت کننده. اینها همیشه از خود پرسیدهاند چرا یونان به دموکراسی رسید و ایران نه؟ چرا سه روسیه تزاری، کمونیستی و فدراتیو، همه تمرکز گرا مانده اند و در مقابل پادشاهی های انگلستان و اسکاندیناوی و ژاپن با حفظ نام سلطنت، شهرت دموکراتیک پیدا کردهاند. غرب در شرق (ژاپن و استرالیاو کره جنوبی) چه می کند؟ شرق در غرب (کوبا و ونزوئلا و دیگران) چه می کند؟ و سوالاتی از این قبیل…
درک جغرافیای سیاسی (برای زن و مرد) در ردیف بهداشت فردی، از ملزومات یک زندگی سالم و بدون سرخوردگی است که قطعاً نسبت به فلسفه و روانشناسی و حتی اقتصاد اولویت دارد.
با سلام
مطالبی که درباره جغرافیای سیاسی در کانال گذاشتید برای من که قبلا هیچ مطالعه ای در این زمینه نداشتم و همیشه فقط از رسانه ها یا گفتمانهای عمومی درباره جبر جغرافیایی و مشکلاتی که به این ترتیب تا ابد با ایران گره خورده است شنیده بودم مثل یک در به دنیای جدید بود.
مشتاقانه منتظر هستم که بعد از آلمان و ژاپن درباره جغرافیای سیاسی ایران مطلب بگذارید
موفق باشید
بسیار خوشحالم که مفید بوده، فعلا هدف من اینه که با مثال از کشورهای دیگه روش شناسی علم جغرافیای سیاسی رو آموزش بدم. در نهایت ویدیوی جغرافیای سیاسی ایران رو خودمون باید بسازیم
ايمان عزيز
مشتاقانه چشم به راه خواندن شما هستم. حتي ويديوهايي كه از آلن دوباتن ديده و شنيده ام را با كلام شما دوباره باز مي شنوم چون به سليقه ادبي و لحن بدون گرايش شما علاقه مندم.
سپاس از شما
جناب آقای دکتر فانی
سلام و عرض ادب
قبل از هر چیز از مطالب عالی کانال و سایتتون تشکر میکنم.
خواستم خواهش کنم لطفاً در زمینهی جغرافیای سیاسی کتاب معرفی بفرمایید.
با سپاس فراوان
همیشه از مطالبتون چیزهای زیادی یاد گرفتم و مطمعنا این سری مطالب تاثیرگذارترین مطالب تون برای من خواهند بود.
امیدوارم همیشه سلامت باشید. با قدرت ادامه بدهید.
سلام
نظرات شما رو می پسندم و پیگیر هستم.
ولی یه نقد کوچک در همین رابطه ی جغرافیا دارم.
جغرافیا یه بخشیش جبر هست مثلا چرا این همه پیامبر از خاورمیانه برخواست.
نوع آب و هوا و خوراک همه توی خلقیات آدم موثر هست.چرا که تو فیزیلوژی آدما دخالت میکنه.
الان و با امکانات الان مقدار زیادی از کنترل ما خارجه اما تا وقتی وقتی مسائل رو به علت اشتباه نسبت بدیم، بله جبر هست. تا وقتی عفونت رو به حلول جن نسبت بدیم، بله می میریم. وقتی علت اصلی عفونت رو تشخیص بدیم هم تا یکی دو قرن بعد هنوز ممکنه بمیریم. ولی بعد آنتی بیوتیک رو کشف و اختراع می کنیم و دیگه نمی میریم. شروع کار اینه که دنبال علتهای فرضی مثل فرهنگ و مدل سیاسی و اقتصاد نریم و علت اصلی و نهایی رو شناسایی کنیم. علت که پیدا شد تازه اول آزادیه
خیلی خوب میشه اگر که درباره جغرافیای سیاسی و تعریف اون با جزییات و تفصیل بیشتری باز هم مطلب بگذارید.
این مطلب بسیار روشن گر بود.اما این کانال ما رو با صدا و ویدئو تربیت کرده و مطمئنا اگر ویدئو و صدای خودتون باشه تاثیرش بی نهایت بیشتر میشه.
مرسی چقدر خوب بود، فقط همونجوری که گفتین چون من طدفدار فلسفه ام اون بخشی ک درمورد فلسفه بودو یکم با سوظن خوندم????ولی تلاش خودمو میکنم که با غرض ویدیو ها رو نبینم?
با اجازتون و با اوردن منبع متنوتونو کپی میکنم
من یک سری از پادکستهاتون رو گوش کردم و جواب سوال غرب در شرق چه میکند؟ رو از پادکستهاتون تا حدی متوجه شدم ولی الان واقعا کنجکاو شدم و همونطور هم که تو متن اشاره کردید حالا اینبار شرق در غرب چه میکند؟ممنون میشم که این سوال رو پاسخ بدید؟
26 دیدگاه
مطالب مرتبط با جغرافیای سیاسی عالیست و بسیار مفید خواهد بود.
ممنون
درود بر شما، از استقبال خانمها خوشحالم
با سلام
مطالبی که درباره جغرافیای سیاسی در کانال گذاشتید برای من که قبلا هیچ مطالعه ای در این زمینه نداشتم و همیشه فقط از رسانه ها یا گفتمانهای عمومی درباره جبر جغرافیایی و مشکلاتی که به این ترتیب تا ابد با ایران گره خورده است شنیده بودم مثل یک در به دنیای جدید بود.
مشتاقانه منتظر هستم که بعد از آلمان و ژاپن درباره جغرافیای سیاسی ایران مطلب بگذارید
موفق باشید
بسیار خوشحالم که مفید بوده، فعلا هدف من اینه که با مثال از کشورهای دیگه روش شناسی علم جغرافیای سیاسی رو آموزش بدم. در نهایت ویدیوی جغرافیای سیاسی ایران رو خودمون باید بسازیم
بسیار ممنون این نقطه نظر برای من جالب و قابل تعامل است و آن را میپسندم بخصوص که در کل مباحث سیاسی را دوست ندارم خسته نباشید به امید موفقیت روز افزون
جناب دکتر من پزشک هستم و البته عاشق روانپزشکی!چقدددر خوشحالم که با کانال شما آشنا شدم و مطالب شما رو میخونم.دریچه های جدیدی به روی من گشوده شد.
همکار عزیز بسیار خوشحالم که این مطالب کمکی کرده
ايمان عزيز
مشتاقانه چشم به راه خواندن شما هستم. حتي ويديوهايي كه از آلن دوباتن ديده و شنيده ام را با كلام شما دوباره باز مي شنوم چون به سليقه ادبي و لحن بدون گرايش شما علاقه مندم.
سپاس از شما
محبت دارید محمد عزیز و گرامی
محبت دارید محمد عزیز و گرامی
جناب آقای دکتر فانی
سلام و عرض ادب
قبل از هر چیز از مطالب عالی کانال و سایتتون تشکر میکنم.
خواستم خواهش کنم لطفاً در زمینهی جغرافیای سیاسی کتاب معرفی بفرمایید.
با سپاس فراوان
درود و سپاس. در حال ترجمه یک کتاب از تیم مارشال هستم بنام: در قید جغرافیا
همیشه از مطالبتون چیزهای زیادی یاد گرفتم و مطمعنا این سری مطالب تاثیرگذارترین مطالب تون برای من خواهند بود.
امیدوارم همیشه سلامت باشید. با قدرت ادامه بدهید.
سلام
نظرات شما رو می پسندم و پیگیر هستم.
ولی یه نقد کوچک در همین رابطه ی جغرافیا دارم.
جغرافیا یه بخشیش جبر هست مثلا چرا این همه پیامبر از خاورمیانه برخواست.
نوع آب و هوا و خوراک همه توی خلقیات آدم موثر هست.چرا که تو فیزیلوژی آدما دخالت میکنه.
الان و با امکانات الان مقدار زیادی از کنترل ما خارجه اما تا وقتی وقتی مسائل رو به علت اشتباه نسبت بدیم، بله جبر هست. تا وقتی عفونت رو به حلول جن نسبت بدیم، بله می میریم. وقتی علت اصلی عفونت رو تشخیص بدیم هم تا یکی دو قرن بعد هنوز ممکنه بمیریم. ولی بعد آنتی بیوتیک رو کشف و اختراع می کنیم و دیگه نمی میریم. شروع کار اینه که دنبال علتهای فرضی مثل فرهنگ و مدل سیاسی و اقتصاد نریم و علت اصلی و نهایی رو شناسایی کنیم. علت که پیدا شد تازه اول آزادیه
خیلی خوب میشه اگر که درباره جغرافیای سیاسی و تعریف اون با جزییات و تفصیل بیشتری باز هم مطلب بگذارید.
این مطلب بسیار روشن گر بود.اما این کانال ما رو با صدا و ویدئو تربیت کرده و مطمئنا اگر ویدئو و صدای خودتون باشه تاثیرش بی نهایت بیشتر میشه.
مرسی چقدر خوب بود، فقط همونجوری که گفتین چون من طدفدار فلسفه ام اون بخشی ک درمورد فلسفه بودو یکم با سوظن خوندم????ولی تلاش خودمو میکنم که با غرض ویدیو ها رو نبینم?
با اجازتون و با اوردن منبع متنوتونو کپی میکنم
درود بر شما. ممنون میشیم لینک سایت رو هم قرار بدید
چرا مطالب تان قابل اشتراک گذاری در اینستاگرام نیست؟
این ویدیو از ده دقیقه طولانی تر بود. بزودی در تلگرام هم می تونید تماشا کنید.
باسلام
از مطالب به اشتراک گذاشته شما سپاسگزارم
ویدئو های شما در مورد آلمان و ژاپن را دیدم و بسیار تاثیر گذار بود ، در خصوص ایران مطالعه ای به این شکل انجام شده است؟ اگر ممکن بود توضیحاتی بفرمایید
سلام دوست گرامی در مورد جغرافیای سیاسی ایران اطلاعات جالب و ارزشمندی هست که در آینده در قالب یک ویدیوی تولید مدرسه زندگی فارسی ارائه خواهم کرد.
خوشمان آمد. باز هم از این جغرافیای سیاسی مطلب بگذارید لطفا
من یک سری از پادکستهاتون رو گوش کردم و جواب سوال غرب در شرق چه میکند؟ رو از پادکستهاتون تا حدی متوجه شدم ولی الان واقعا کنجکاو شدم و همونطور هم که تو متن اشاره کردید حالا اینبار شرق در غرب چه میکند؟ممنون میشم که این سوال رو پاسخ بدید؟
با نگاهي جديد به جغرافيا و بسيار در خور توجه بود . ممنون
سلام جناب آقای دکتر مطالب و نگاه فلسفی شما واقعا زیبا و جالبه امیدوارم در حوزه جغرافیایی سیاسی بازم شاهد مطالب ارزنده حضرتعالی باشیم