توضیح علمی بختک یا فلج خواب

در این ویدیو به توضیح علمی پدیده ترسناک فلج خواب می پردازیم که در کشور ما به نام بختک شناخته می‌شود و نیمی از انسانها در طول عمر دست‌کم یک بار آن را تجربه می‌کنند.

منبع: کانال یوتیوب TED-Ed

تصور کنید مست خواب هستید و ناگهان چیزی بیدارتان می کند؛
ساعتتان نیست.
چشمتان باز می‌شود و یک روح خبیث روی قفسه سینه‌تان نشسته و به تخت میخکوبتان کرده است. تلاش می کنید دهنتان را باز کنید و داد بزنید ولی صدایی بیرون نمی‌آید.
می‌خواهید بلند شوید و فرار کنید ولی خبردار می‌شوید که کاملا فلج شده‌اید. روح خبیث میخواهد خفه‌تان کند ولی شما نمی توانید با او بجنگید.
شما در خواب خودتان بیدار هستید؛ خوابی که کابوس است: یک چیزی در مایه های رمانهای استیون کینگ. ولی در واقع مشکلی است که در پزشکی به آن فلج خواب گفته می شود و تقریبا نصف مردم حداقل یک بار در زندگی این پدیده عجیب را تجربه می کنند.
این حمله وحشتناک از روبرو شدن با موجوداتی که متعلق به کابوس ها هستند، می تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد و در آن توهم بینایی و شنیداری از ارواح خبیث وجود دارد یا حس جدا شدن از بدن و شناوری. بعضی‌ها حتی فلج خواب را با روح دیدن اشتباه می‌گیرند یا دزدیده شدن توسط بیگانه‌ها.
در ۱۸۶۷ دکتر سیلاس وایر مچل اولین پزشکی بود که فلج خواب را مطالعه کرد؛
«بیمار با هوشیاری نسبت به محیط بیدار می شود ولی توان حرکت دادن یک عضله را هم ندارد. ظاهرش گویی که همچنان خواب است اما در تقلایی است شدید برای حرکت دادن بدن و زجر روحی حاد و شدیدی را تجربه می کند اگر می توانست تکان بخورد این نفرین بلافاصله پایان می یافت».
هر چند دکتر میچل اولین کسی بود که فلج خواب را در بیماران مشاهده و توصیف کرد آنقدر شایع است که همه فرهنگها در طول زمان یک جور توضیح ماورالطبیعی برایش در آورده‌اند؛
-در اروپای قرون وسطی فکر می کردند این یک دیو نر است که می‌خواهد به زنها تجاوز کند.
-در اسکاندیناوی نامش مِیر بود؛ یک عفریته ملعون به سراغ به خواب رفته‌ها می‌آمد و روی سینه شان می نشست.
-در ترکیه یک جن میخکوبتان می کند و می‌خواهد خفه تان کند.
-در تایلند «فی اَم» در خواب سیاه و کبودتان می کند.
-در جنوب ایالات متحده یک عجوزه به سراغتان می‌آید.
-در مکزیک می‌اندازند تقصیر «سوبریسه اِل مورتو»، روح مرده ها.
-در یونان به آن می‌گویند مویرا که روی  قفسه سینه می‌نشیند و میخواهد خفه تان کند.
-در نپال روحی است بنام کایاک که زیر پله زندگی می کند.
شاید این توضیحات راحت تر باشد چون اتفاقی که در مغز می افتد توضیحش خیلی سخت تر است؛
دانشمندای امروزی معتقدند علتش روی هم افتادن غیر عادی مرحله خواب رِم (مرحله حرکات سریع چشم) و مرحله بیدار شدن از خواب است.
در یک سیکل نرمال خواب رم، شما یک سری محرک حسی تجربه می کنید که به آن می‌گوییم خواب دیدن و در این فاز مغز شما هوشیار نیست و کاملا خواب است.
در طول خواب دیدن واسطه‌های شیمیایی خاصی ترشح می‌شوند که تقریبا تمام عضلات شما را فلج می کنند.
به این حالت می‌گویند آتونی مرتبط با مرحله ار ای ام: REM
این باعث می شود اگر در خواب دنبالتان کردند، از توی تختتان فرار نکنید.
ولی، در حمله فلج خواب، شما اجزای نرمال خواب آر ای ام را دارید یعنی خواب می بینید و عضلاتتان فلج اند ولی بر عکس مرحله آر ای ام، مغزتان هوشیار و بیدار است.
این است که باعث می‌شود حس کنید یک موجود خبیث را  دیده‌اید.
خب این توهمات را توضیح می‌دهد ولی آن حس وحشت و خفگی و سنگینی سینه که خیلی ها توصیف می کنند چیست؟
در طول خواب آر ای ام چیزی که باعث میشود تکان نخورید یعنی آتونی مرحله آر ای ام، کنترل ارادی تنفس را هم از شما می گیرد.
تنفستان سطحی و سریع می‌شود، دی اکسید کربن بالا می‌رود و مجاری تنفسی تا حدودی مسدود می‌شوند.
در طول حمله فلج، ترکیبی از این دو تا رخ می‌دهد.
واکنش اضطرابی به احساس حمله و تهدید شدن و بیداری مغز باعث می‌شود شما تحریک بشوید، نفس عنیق بکشید و بخواهید نفس نفس بزنید تا اکسیژن بگیرید ولی نمی‌شود چون در مرحله آر ای ام تنفس ارادی فلج شده است.
تقلا برای اکسیژن باعث می‌شود اخساس فشار روی سینه کنید و انگار دارید خفه می‌شوید.
آدمای کمی بطور مرتب حمله فلج خواب رو تجربه می کنند و ممکن است با اختلالات دیگر خواب مرتبط باشد مثلا نارکولِپسی.
اما عده زیادی به ندرت دچار این حالت می‌شوند، شاید یک بار در طول عمر.
پس آسوده باشید و بدانید ارواح خبیثه نمی‌خواهند  شما را تسخیر یا خفه کنند.
اینها را بگذارید برای فیلمای ترسناک.

دوره آموزش آنلاین خواب کودکان – راهنمای گام به گام والدین (برای هموطنان خارج از کشور):

https://imanfani.thinkific.com

دوره جامع خواب کودکان در ایران:

https://eseminar.tv/wb40452