تاب آوری و انعطاف پذیری : یک مفهوم اجتماعی

این ویدیو ابتدا مفهوم تاب‌آوری را تعریف می کند و سپس به عوامل فردی و اجتماعی موثر در بوجود آمدن آن می‌پردازد.

تاب آوری،‌موضوع جدیدی نیست ولی اخیرا دوباره توجه و علاقه به این موضوع بیشتر شده. چرا؟ چون دوران ما، دوران چالش‌های بسیار است. هر چند حل مسایلی مثل نابرابری در سلامت ، فاصله طبقاتی و محرومیت و فقر مورد توجه قرار گرفته‌اند، این مسایل همچنان وجود دارند و حل وفصلشان دارد سخت‌تر می‌شود.

گزارش‌ها و مقالات به طور فراینده‌ای از مفهوم تاب آوری و انعطاف پذیری صحبت می‌کنند به عنوان ویژگی کلیدی ‌ای که آدم‌ها باید در خودشان بالا ببرند. به جای اینکه منتظر شویم تا مشکلی ایجاد بشود، بهتر است آدم‌ها را در جوامع حمایت کنیم تا از پس خطرات و چالش‌ها برآیند. این هم به نفع خدمات اجتماعی است و هم به نفع مردم و جوامع چون به مردم ابتکار عمل می‌دهد.

وقتی از تاب آوری حرف می‌زنیم تصورات مختلفی در ذهن شکل می‌گیرد. یک دانشمند تاب‌آوری را میزان فشار، استرس یا نیرویی می‌داند که یک ماده می تواند  تحمل کند قبل از این که بشکند. با این تعریف، اشخاص تاب‌آور کسانی‌اند که ذهن سرسخت یا قدرت درونی بالایی دارند. این صفات مفیداند ولی ساختنشان در افراد سخت است.

و اینطوری فکر کردن درباره تاب آوری به ریشه های فشارهای روی مردم نمی پردازد. آدمهایی که بیش از دیگران تحت فشارند چطور؟ می‌توانیم بخاطر عدم انطباق سرزنششان کنیم؟ نه!

تاب آوری صرفا به مسایل درونی ما برنمی‌گردد. اگر به منابع تاب‌آوری نگاه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که این قضیه صرفاً فردی نیست. اولین کسانی که تاب آوری را مطالعه کردند، کارشان آموزش و پرورش کودکان بود. می‌خواستند بدانند چرا بعضی بچه ها با شرایط دشوار و نامطلوب نسبت به بقیه بهتر با شرایط کنار می‌آیند. با مطالعه کودکان موفق با پس زمینه محرومیت فهمیدند که از بعد فردی تاب آوری با این صفات همراهی دارد:

-اعتقاد به توانایی کنترل زندگی و آینده شان

-هوش،

-مهارت حل مساله ،

-توانایی پیش بینی تبعات رفتار در آینده

این‌ها واضحا صفات شخصی و فردی هستند و داشتنشان مفید است. ولی محققان متوجه شدند تاب آوری به این هم بستگی دارد که یک فرد چقدر به شبکه دریافت حمایت دسترسی دارد، رابطه اش با دیگر چطور است؟

اینجا صفاتی مانند همدلی، اجتماعی بودن، قدرت بیان و خونگرمی مطرح می‌شوند. این موارد ویژگی های ارتباط بین فردی به ما می‌گویند که منابع تاب‌آوری از فرد و آنچه درون ماست فراتر می‌رود. تاب آوری به این ربط دارد که بتوانیم از بقیه کمک بخواهیم و روابطی بر اساس اعتماد متقابل  بسازیم که در بحران بشود روی آنها حساب کرد، یعنی نوع روابط بین ما در یک جامعه. منبع تاب آوری یک فرد اغلب جامعه ای است که به آن تعلق دارد.

پس سوال این است چطور می‌توانیم افراد را حمایت کنیم تا دسترسی شان هم به منبع فردی تاب آوری بیشتر شود و هم شبکه اجتماعی قوی داشته باشند. این هم مهم است که انواع مختلف تاب‌آوری را بشناسیم تا موثرترین شکل حمایت را از آنها به عمل آوریم.

نوع اول تاب آوری این است که دوباره سرپا شویم یعنی بازگشت به حالت اول پس از بحران

نوع دوم این است که از تغییر، نردبان ترقی بسازیم یعنی تغییر کنیم تا با محیط جدید تطابق پیدا کنیم.

به کسی فکر کنیم که شغلش در تولیدات مواد غذایی را از دست داده است. نوع اول تاب آوری این است که به خودش مسلط شود و شغل دیگری در همان زمینه پیدا کند. دسترسی به شبکه حمایتی مثل خانواده و دوستان برای عبور از شوک اولیه حیاتی است.

اما اگر فرد نه تنها کارش را از دست بدهد بلکه آن کارخانه تعطیل شود و آن کسب و کار به کلی ناپدید بشه چطور؟ این نیاز به تحول یا تغییر حرفه دارد.

در این شرایط خانواده و دوستان مهم‌اند ولی این فرد به حمایت شبکه وسیع‌تری نیاز دارد که فرصت‌های شغلی و آموزشی جدید را می‌شناسند و می دانند چطور باید سراغشان رفت. اینجا ارتباطات فرد بشدت مهم می‌شود و سه نوع ارتباط مورد نیاز است؛

اول-حمایت نزدیکان که با ما همدل‌اند و ارزشهای مشترک دارند، شرایط ما را می فهمند و در گذار از شرایط کمکمان می کنند.

دوم-ارتباط با آدمهایی که شاید ارزشهای متفاوتی دارند اما از فرصتهای متفاوت خبر دارند تا دست ما را بگیرند و ما را دوباره در مسیر قرار دهند.

و سوم-ارتباط با کسانی فراتر از ما ، به ویژه ارتباط با تصمیم‌گیران جامعه تا کمک کنند ما حرفمان شنیده شود.

بنابراین تاب آوری یعنی پاسخ سازنده افراد به چالشها. ولی حمایت اجتماعی برای شکوفایی فردی در مقابله با چالش های زندگی مهم است. تاب‌آوری مربوط می‌شود به؛ آنچه در درون ما آدمهاست، بین ما آدمها است و آنچه فراتر از ماست.

همه ما می توانیم به مثالهایی فکر کنیم که برای انطباق و تحول نیاز به حمایت داشته‌ایم. به بعضی موانع تغییر هم آگاهی داریم که شاید تنهایی نشود اصلاح کرد.

اما در نهایت سوال این است؛

شما چطور به تاب آوری و انعطاف پذیری مردم و اجتماعتان کمک می کنید؟

ترجمه: دکتر ایمان فانی

مطالب مرتبط:

ناامیدی و احساس شکست