مطالعات میان‌رشته‌ای | معمای پروفایل ها و سرنوشت پروژه‌های جاودانگی

حمایت مالی از پروژه‌های مدرسه زندگی فارسی

مقدمه

در این مقاله، نگاهی میان‌رشته‌ای خواهیم داشت به تحولات جمعیتی، تله شهرنشینی، پروژه‌های جاودانگی، و نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به هویت انسان مدرن. آنچه در ادامه می‌خوانید، تحلیلی است از محتوای یک ویدیو و پادکست عمیق که با نگاهی فلسفی، تاریخی و انسان‌شناسانه، به این مسائل می‌پردازد.

بحران جمعیت جهانی: نقطه اوج یا آغاز سقوط؟

در سال ۲۰۱۹، دو جمعیت‌شناس کانادایی به نام‌های درل بریکر و جان ایبیتسون کتابی منتشر کردند به نام «سیاره خلوت» (Empty Planet). برخلاف پیش‌بینی‌های سازمان ملل که جمعیت جهان را در سال ۲۱۰۰ حدود ۱۰.۴ میلیارد برآورد کرده بود، آن‌ها معتقدند که جهان همین حالا در اوج جمعیتی خود است و به‌زودی وارد روند کاهشی خواهد شد.

این کتاب بر پایه سفرهای گسترده و داده‌های آماری از کشورهای مختلف نوشته شده است. نتیجه بررسی‌ها نشان داد که نرخ زاد و ولد حتی در کشورهای سنتی مانند ایران، هند، کشورهای آفریقایی و اسلامی به زیر عدد جایگزینی (۲.۱) رسیده و در برخی کشورهای توسعه‌یافته مانند ایتالیا، آلمان، ژاپن و کره جنوبی به‌ شدت کاهش یافته است.

تله شهرنشینی و تئوری کاهش میل به فرزندآوری

مفهومی که نویسندگان معرفی می‌کنند، «تله شهرنشینی» (Urbanization Trap) نام دارد. این ایده توضیح می‌دهد که با افزایش سطح زندگی، تحصیلات، و فرصت‌های شغلی به‌خصوص برای زنان، انگیزه‌ها برای فرزندآوری کاهش می‌یابد. در واقع، سبک زندگی شهری و مدرن باروری را به یک مانع برای رشد و پیشرفت شخصی تبدیل کرده است.

جایگزین‌های جدید برای جاودانگی

کتاب «انکار مرگ» اثر ارنست بکر، انسان‌شناس و نویسنده آمریکایی، دیدگاه متفاوتی ارائه می‌دهد. او معتقد است انسان‌ها به‌جای تولد فرزندان، از طریق هنر، فرهنگ، مذهب و قانون به‌دنبال جاودانگی هستند. بکر این تلاش‌ها را «پروژه‌های جاودانگی» می‌نامد و آن‌ها را راهی برای مقابله با آگاهی از مرگ می‌داند.

عصر پروفایل‌ها: موج سوم هویت‌یابی

هانس گئورگ مولر، فیلسوف آلمانی، و کاترین دمبروزیوس در کتاب «شما و پروفایل شما» تاریخ هویت انسان را به سه دوره تقسیم می‌کنند:

• دوره وفاداری (Sincerity): هویت فرد براساس نقش اجتماعی یا خانوادگی (مثلاً پسر آهنگر) تعریف می‌شد.
• دوره اصالت (Authenticity): فرد بر اساس علایق شخصی و هدف وجودی خود هویتش را می‌یافت.
• دوره پروفایل (Profilicity): هویت فرد از طریق پروفایل‌ دیجیتال، لایک‌ها، دنبال‌کننده‌ها و آواتارهای آنلاین شکل می‌گیرد.

این عصر جدید، هویت را از درون به بیرون انتقال داده است و میل به تأیید جمعی را به پروژه اصلی انسان مدرن تبدیل کرده است. هر پست، هر عکس و هر بیو در شبکه‌های اجتماعی، تلاشی است برای جاودانگی دیجیتال.

پروفایل به عنوان پروژه جاودانگی جدید

پروفایل‌ها و فعالیت‌های آنلاین حالا تبدیل به گیاهانی شده‌اند که هر کاربر شبانه‌روز به آن‌ها آب می‌دهد و تغذیه‌شان می‌کند. در دنیایی که انسان‌ها زمان، انرژی و حتی احساسات خود را صرف ساختن تصویری ایده‌آل در این فضا می‌کنند، بچه‌دار شدن به نظر یک انتخاب فرعی و حتی غیرضروری می‌رسد.

بازگشت به ارنست بکر: جنبه‌های تاریک پروژه جاودانگی

ارنست بکر پروژه‌های جاودانگی را هم مثبت و هم خطرناک می‌دانست. او معتقد بود فاشیسم و نازیسم نیز پروژه‌های جاودانگی جمعی بودند. اگرچه در عصر پروفایل‌ها، دیکتاتوری‌های فراگیر کمتر شکل می‌گیرند، اما هنوز خطراتی در زمینه فردگرایی افراطی و نادیده‌گرفتن نهادهای اجتماعی سنتی وجود دارد.

جمع‌بندی: عصر جدید، چالش‌های جدید

ما در دورانی زندگی می‌کنیم که پروژه‌های جاودانگی تکثیر، فردی‌سازی و دموکراتیزه شده‌اند. هر فرد، با هر سطحی از دسترسی، می‌تواند «باقی بماند»؛ نه از طریق نسل، بلکه از طریق پست، لایک و تصویر. اما باید پرسید: این شکل جدید جاودانگی چقدر واقعی، چقدر پایدار و چقدر انسانی است؟

این مقاله تلاشی بود برای درک بهتر دگرگونی‌های عمیق در مفهوم بقا، هویت، و جاودانگی انسان مدرن. ممنون که همراه بودید.

لینک ویدیوی مرتبط با موضوع به زبان انگلیسی در کانال ورد ولکان

پرسش هویت و جاودانگی

مرور کتاب نسل وحشت